De Werkgroep No Window Dressing
Het Comité Niet Nog Meer Meters
Actiegroep DoeNietZoMall1
Het Comité tot Behoud van de Binnenstad2
Zomaar een paar voorbeeldnamen van comités en werkgroepen met strijdbare woorden in het vaandel.
Maar is dat genoeg om juridisch doel te treffen via zo’n collectieve actie?
Een zienswijze tegen een (bestemmings)plan indienen mag iedereen. Maar leidt dat niet tot wijziging dan is de volgende juridische stap om beroep of hoger beroep bij de bestuursrechter in te stellen.
Om ontvankelijk bij de bestuursrechter te zijn moet je belanghebbende bij een besluit zijn. Onder een belanghebbende wordt verstaan: “degene wiens belang rechtstreeks bij een besluit is betrokken“.
Rechtspersonen kunnen dat ook zijn, zoals bijvoorbeeld een winkeliersvereniging of ondernemersvereniging. De algemene en collectieve belangen die zij krachtens hun doelstellingen en blijkens hun feitelijke werkzaamheden in het bijzonder behartigen, worden mede als belangen beschouwd.
De informele vereniging voor een collectieve actie
Als er geen vereniging of stichting is opgericht bij een notariële akte (en er dus geen rechtspersoon is) kan een informele rechtspersoon toch belanghebbende zijn en een collectieve actie instellen. Dat moet aan de volgende cumulatieve voorwaarden zijn voldaan:
1) er moet een ledenbestand zijn (d.w.z. een ledenadministratie met contributieheffing);
2) het om een organisatorisch verband moet gaan dat is opgericht voor een bepaald doel, zodat sprake moet zijn van regelmatige ledenvergaderingen, een bestuur en een samenwerking die op enige continuïteit is gericht;
3) de organisatie moet als een eenheid dient deel te nemen aan het rechtsverkeer.
Is daar aan voldaan dan is de allereerste hobbel genomen en dan rijst de vraag of de doelstellingen ook belangen zijn die rechtstreeks bij het plan zijn betrokken (het relativiteitsvereiste ex artikel 8:69a van de Awb).
Maar het begint dus bij die eerste drie vereisten. Er is regelmatig rechtspraak, waaruit blijkt dat alle inspanningen ten spijt het toch mis gaat. Zorg dus dat die drie punten op orde zijn. Anders is het niet de moeite.
De doelstelling moet het belang zijn dat rechtstreeks bij het plan is betrokken
Een winkeliersvereniging kan ontvankelijk zijn als het beroep zich richt op een ontwikkeling in hetzelfde verzorgingsgebied als die van de winkeliersvereniging. 3
De Stichting Klantenspaarpas Hart van Wijk heeft als statutaire doelstelling het stimuleren van consumenten tot het doen van aankopen bij de winkeliers in het centrum via een klantenspaarpas. Zij was niet-ontvankelijk tegen een bestemmingsplan voor het centrum van Wijk bij Duurstede. Ook de Stichting Cultureel Rondje die als statutaire doelstelling heeft het organiseren van een cultureel rondje in het centrum was niet-ontvankelijk.
Voor deze stichtingen is het niet aannemelijk dat met deze doelstellingen belangen zijn gediend die rechtstreeks bij het bestemmingsplan zijn betrokken.
Naast de statutaire doelstelling is het van belang of er feitelijke werkzaamheden zijn verricht. Het alleen in rechte opkomen tegen besluiten is niet voldoende om ontvankelijk te zijn.4
Het hoeft niet ingewikkeld te zijn. Actiegroep Save Our Surfspot/Brouwerseiland NEE stelde beroep in tegen het bestemmingsplan Brouwerseiland en was georganiseerd rond Facebook. De actiegroep is ontvankelijk omdat een samenwerkingsverband is van personen die eenzelfde doel nastreven. De Actiegroep presenteert zich naar buiten als een eenheid, met name via haar facebookpagina en door middel van collectieve acties. De beslissingen worden genomen door een kerngroep van vijf leden die fungeert als bestuur. De Actiegroep is gevormd rondom de facebookpagina met acht kernleden. Voor het overige kunnen leden van de facebookgroep kennisnemen van de informatie op de facebookpagina. Verder heeft de Actiegroep verscheidene activiteiten georganiseerd. Ook heeft de Actiegroep op uitnodiging deelgenomen aan inspraak en overleg over Brouwerseiland. Onder deze omstandigheden is de Actiegroep als entiteit herkenbaar in het rechtsverkeer en ontvankelijk, aldus de Raad van State.5
Aanpak
Of het nou om een informele vereniging gaat of overwogen wordt om een stichting of vereniging voor een groepsactie op te richten, het is in alle gevallen verstandig om goed over de doelstelling en de feitelijke werkzaamheden na te denken. En om te doen.